Keto không phải "chìa khóa" cho mọi cơ thể: Ai nên tránh?

Dù được ưa chuộng nhờ hiệu quả giảm cân nhanh và kiểm soát đường huyết, chế độ ăn keto không phù hợp với tất cả mọi người. Một số nhóm đối tượng nếu áp dụng sai cách có thể gặp phải các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, từ rối loạn chuyển hóa đến tăng cholesterol máu.

Chế độ ăn ketogenic (keto) là phương pháp dinh dưỡng giàu chất béo, ít carbohydrate, nhằm đưa cơ thể vào trạng thái ketosis – khi đó, năng lượng được tạo ra chủ yếu từ chất béo thay vì đường. Nhờ khả năng thúc đẩy giảm cân nhanh, cải thiện chỉ số đường huyết và hỗ trợ kiểm soát cơn thèm ăn, keto đã trở thành xu hướng phổ biến trong giới ăn kiêng và người theo đuổi lối sống lành mạnh.

Tuy nhiên, việc cắt giảm mạnh tinh bột và tăng cường chất béo không phù hợp với mọi thể trạng. Với một số người, keto có thể gây phản ứng ngược, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe nếu áp dụng thiếu kiểm soát hoặc không có hướng dẫn từ chuyên gia. Vậy ai là những người nên thận trọng hoặc tránh hoàn toàn chế độ ăn này?

Người có vấn đề về tuyến giáp hoặc rối loạn nội tiết

Chế độ ăn keto có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động của hormone tuyến giáp, đặc biệt trong trường hợp cơ thể bị thiếu hụt carbohydrate trong thời gian dài. Với những người đang mắc các bệnh lý như suy giáp hoặc cường giáp, việc áp dụng keto không đúng cách có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Vì vậy, nhóm đối tượng này cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ nội tiết nếu muốn áp dụng chế độ ăn này, tuyệt đối không nên tự ý thực hiện theo các hướng dẫn truyền miệng hoặc kinh nghiệm cá nhân.

Người mắc bệnh về gan, thận hoặc tuyến tụy

Gan, thận và tuyến tụy là những cơ quan giữ vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa chất béo và sản sinh xeton – nguồn năng lượng chủ yếu khi cơ thể ở trạng thái ketosis. Nếu các cơ quan này đang suy yếu, việc áp dụng chế độ ăn keto có thể làm tăng gánh nặng chuyển hóa, dẫn đến nguy cơ suy giảm chức năng nghiêm trọng.

Những người đang mắc bệnh viêm gan, suy thận, sỏi thận hay viêm tụy được khuyến cáo không nên áp dụng chế độ ăn này nếu không có chỉ định và giám sát từ bác sĩ chuyên khoa.

Người mắc đái tháo đường tuýp 1

Với bệnh nhân đái tháo đường tuýp 1, việc duy trì ổn định đường huyết bằng insulin là yếu tố sống còn. Trong khi đó, chế độ ăn keto có thể làm giảm nhanh lượng đường trong máu, từ đó làm tăng nguy cơ hạ đường huyết nghiêm trọng – một tình trạng có thể dẫn đến co giật, hôn mê nếu không được xử lý kịp thời. Do đó, người mắc đái tháo đường tuýp 1 chỉ nên áp dụng keto nếu có chỉ định rõ ràng và được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa nội tiết.

Người có vấn đề về túi mật hoặc đã phẫu thuật cắt túi mật

Túi mật là cơ quan hỗ trợ quá trình tiêu hóa chất béo. Với chế độ ăn giàu chất béo như keto, nếu túi mật đang bị tổn thương hoặc đã được cắt bỏ, cơ thể sẽ gặp khó khăn trong việc tiêu hóa, dễ dẫn đến tình trạng đầy hơi, đau bụng, tiêu chảy kéo dài. Vì vậy, những người có tiền sử bệnh túi mật hoặc đã từng phẫu thuật nên tránh áp dụng chế độ ăn này để không làm trầm trọng thêm các vấn đề tiêu hóa.

Phụ nữ mang thai và cho con bú

Giai đoạn mang thai và cho con bú là thời điểm cơ thể phụ nữ cần được cung cấp đầy đủ dưỡng chất thiết yếu như folate, sắt, canxi,... nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện cho thai nhi và duy trì chất lượng sữa mẹ. Việc ăn keto không đúng cách có thể làm thiếu hụt các vi chất này, đồng thời làm tăng nguy cơ rối loạn đường huyết do tinh bột bị cắt giảm quá mức. Thay vì theo đuổi chế độ ăn khắt khe, phụ nữ ở giai đoạn này nên ưu tiên một thực đơn cân đối, đa dạng để vừa kiểm soát cân nặng vừa đảm bảo sức khỏe cho mẹ và bé.

Người có vấn đề tiêu hóa hoặc rối loạn chuyển hóa xeton

Một trong những tác dụng phụ phổ biến khi bắt đầu chế độ ăn keto là các vấn đề về tiêu hóa như đầy bụng, tiêu chảy, buồn nôn. Nguyên nhân xuất phát từ việc thay đổi đột ngột trong hệ vi sinh đường ruột, khiến lợi khuẩn suy giảm và hệ tiêu hóa mất cân bằng.

Đặc biệt, với những người có nền tiêu hóa yếu hoặc rối loạn chuyển hóa xeton, các triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, tình trạng mất cân bằng điện giải thường đi kèm khi cơ thể chuyển sang dùng xeton làm nguồn năng lượng cũng khiến người ăn cảm thấy mệt mỏi, dễ chuột rút và mất sức.

Người có tiền sử rối loạn ăn uống

Với những người từng trải qua các dạng rối loạn hành vi ăn uống như biếng ăn tâm thần, ăn uống vô độ hoặc ăn kiêng cực đoan, việc áp dụng một chế độ ăn nghiêm ngặt như keto có thể kích hoạt lại những phản ứng tâm lý tiêu cực. Sự kiểm soát khắt khe đối với thực phẩm có thể gây lo âu, căng thẳng và khiến các hành vi rối loạn tái phát. Vì vậy, nhóm đối tượng này cần được khuyến khích áp dụng chế độ ăn linh hoạt, giàu dinh dưỡng và nên được hỗ trợ tâm lý nếu cần thiết.

Vận động viên hoặc người tập luyện cường độ cao

Tinh bột là nguồn năng lượng chính giúp cơ thể hoạt động hiệu quả trong các bài tập thể lực, đặc biệt là với những người thường xuyên tập luyện ở cường độ cao. Việc cắt giảm mạnh carbohydrate như trong chế độ keto có thể khiến cơ thể nhanh chóng kiệt sức, tụt đường huyết và ảnh hưởng đến hiệu suất tập luyện. Tuy nhiên, vẫn có thể điều chỉnh bằng cách áp dụng biến thể có kiểm soát như Targeted Keto Diet (TKD) – cho phép nạp một lượng tinh bột nhất định trước và sau khi vận động.

Dù vậy, hình thức này cần được thiết kế và giám sát bởi chuyên gia dinh dưỡng thể thao để đảm bảo an toàn.

Những lưu ý cần thiết trước khi quyết định ăn Keto

Việc xác định ai không nên áp dụng chế độ ăn keto chỉ là bước khởi đầu. Ngay cả với những người khỏe mạnh, việc bắt đầu chế độ ăn này cũng cần được chuẩn bị kỹ lưỡng và có hiểu biết đầy đủ. Trước hết, nếu đang có bất kỳ bệnh lý nền nào, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh rủi ro sức khỏe.

Ngoài ra, không nên áp dụng keto theo kiểu “truyền miệng”, vì mỗi người có thể trạng và nhu cầu dinh dưỡng khác nhau, cần được cá nhân hóa thay vì sao chép thực đơn từ người khác. Trong 2–4 tuần đầu, cần theo dõi sát sao phản ứng của cơ thể; nếu xuất hiện các dấu hiệu như mệt mỏi kéo dài, tiêu chảy, mất ngủ… nên tạm ngưng và đánh giá lại.

Bên cạnh đó, việc bổ sung đầy đủ điện giải như magie, natri và kali là rất quan trọng để hạn chế chuột rút và suy nhược. Một lưu ý quan trọng khác là nên ưu tiên sử dụng các loại chất béo lành mạnh như dầu oliu, quả bơ, cá béo... thay vì chất béo bão hòa từ thịt đỏ hay dầu chiên đi chiên lại.