Khoa học lý giải thế nào về thói quen chi tiêu bốc đồng mùa sale?

Trên đường phố, trong siêu thị, trên các sàn mua sắm trực tuyến, những dòng chữ “giảm sâu kịch sàn”, “xả kho lỗ vốn”, “cơ hội cuối cùng” đỏ rực khiến người ta hoa mắt chóng mặt. Không ít lần, bạn chỉ định mua vài món thiết yếu, nhưng đến lúc thanh toán mới giật mình thấy trong giỏ đã xuất hiện thêm đủ thứ… không thật sự cần.

Nhiều người tự trách mình thiếu kỷ luật, ý chí yếu. Nhưng theo bác sĩ phẫu thuật thần kinh Michihito Sugawara, tác giả cuốn sách "Những khoản chi tiêu lãng phí bạn không cần phải chi” cho rằng vấn đề không nằm ở đạo đức tiêu dùng, mà nằm ngay trong bộ não của chúng ta. Và các nhà tiếp thị thì hiểu bộ não ấy còn rõ hơn chính chủ nhân của nó.

Theo phân tích của bác sĩ Michihito Sugawara, não người sinh ra đã là một “cỗ máy tiết kiệm năng lượng”. Nó ghét những quyết định phức tạp, thích các lối tắt và rất dễ bị tác động bởi môi trường xung quanh. Ngay cả khi bạn tin rằng mình đang suy nghĩ lý trí, não vẫn âm thầm phản ứng theo các gợi ý thị giác, ngôn ngữ quảng cáo và áp lực tâm lý được sắp đặt sẵn.

Để không bị dắt mũi, vị bác sĩ này chỉ ra 6 điểm yếu chí mạng mà các cửa hàng, siêu thị và nền tảng bán lẻ thường xuyên khai thác.

Cái bẫy trước quầy thanh toán: tiện tay là mất tiền

Bạn chỉ mua sữa và rau. Nhưng trong lúc xếp hàng, mắt bạn vô thức lướt qua kẹo cao su, chocolate, pin, đồ lặt vặt đặt ngay cạnh quầy thu ngân. “Rẻ mà”, “mua cũng được”… thế là món đồ không nằm trong kế hoạch đã nằm gọn trong giỏ.

Đây không phải ngẫu nhiên. Đó là “đòn kết liễu” được tính toán kỹ, tận dụng khoảnh khắc bạn chờ đợi và lơ là cảnh giác.

Nên mua sắm theo danh sách và tuyệt đối không phá lệ. Thứ gì không có trong danh sách dù rẻ đến đâu cũng không mua.

Mua 3 tặng 1: não sợ thiệt hơn là thích lời

Những dòng chữ “mua nhiều lợi hơn”, “chỉ hôm nay”, “sắp hết hàng” kích hoạt nỗi sợ rất bản năng nếu không mua bây giờ, mình sẽ bị thiệt. Não con người có xu hướng né tránh mất mát mạnh hơn là tìm kiếm lợi ích.

Câu hỏi cần tự hỏi là: Nếu không có quà tặng hay thời hạn khuyến mãi, mình còn muốn mua không? Mua thứ cần mới là lời, mua đồ thừa chỉ vì ham rẻ là lỗ.

Thử xong không mua thì… ngại

Một miếng ăn thử, một cốc uống mẫu, một nụ cười nhiệt tình của nhân viên – tất cả đều tạo ra áp lực vô hình: đã nhận rồi thì không mua thấy áy náy. Đây là phản xạ tâm lý phải đáp lại.

Nếu không có ý định mua, hãy từ chối thử ngay từ đầu. Tránh được một miếng thử, bạn có thể giữ lại cả trăm nghìn đồng.

Giá gốc bị gạch đi: trò đánh lừa so sánh

“Giá gốc 2 triệu nay chỉ còn 1,2 triệu”. Con số chênh lệch khiến não lập tức kết luận là quá hời. Nhưng cảm giác hời ấy chỉ tồn tại vì bạn đang so với một mức giá gốc được dựng lên.

Mua hàng nên tỉnh tảo bỏ qua giá gốc, tra giá thị trường ở nhiều nơi. Không ít siêu khuyến mãi thực chất chỉ ngang bằng giá bình thường.

Tâm lý chọn phương án trung bình: cái bẫy được thiết kế sẵn

Ba mức giá: rẻ – trung – cao. Phần đông sẽ chọn mức giữa vì não ghét cực đoan. Các nhà bán hàng biết điều đó và cố ý đặt một mức giá rất cao để làm nền, khiến mức trung bình trông hợp lý hơn.

Lần sau, đừng vội chọn ở giữa cho an toàn. Biết đâu phiên bản rẻ hơn đã đủ đáp ứng nhu cầu của bạn.

“Bán chạy số 1”, “shop đề xuất”: lúc não lười nhất cũng là lúc nguy hiểm nhất

Quá nhiều lựa chọn khiến não muốn nghỉ ngơi. Và cách nghỉ ngơi nhanh nhất là làm theo nhãn bán chạy hay nhân viên khuyên dùng. Tiết kiệm công suy nghĩ hôm nay có thể dẫn tới hối hận ngày mai. Chỉ cần thêm một phút đọc thông tin sản phẩm, bạn có thể tránh được một món đồ thừa thãi.

Mùa tiêu dùng cuối năm là lúc nhiều người tự thưởng cho bản thân. Điều đó không sai. Nhưng ranh giới giữa tự thưởng và bị thao túng rất mong manh. Trước khi bước vào siêu thị hay mở ứng dụng mua sắm, hãy xác định rõ mình cần gì chứ không phải thứ gì trông có vẻ hời.

Chậm lại một nhịp, suy nghĩ thêm một chút, bạn không chỉ giữ được tiền mà còn giữ được quyền kiểm soát quyết định của chính mình.