TikTok là "tội đồ" làm sụt giảm doanh thu của nhiều nền tảng trực tuyến Trung Quốc?

Vào đầu năm 2020, khi phải ở nhà do lệnh phong tỏa phòng ngừa Covid-19 từ chính quyền, Wu Qi bắt đầu đăng các video dài 1 phút, được chỉnh sửa từ các bộ phim bom tấn và chương trình truyền hình lên Douyin, phiên bản TikTok của Trung Quốc.

Khoảng 1 tuần sau, các đoạn video đã được lan truyền rộng rãi và nhanh chóng thu hút hàng ngàn người theo dõi tài khoản của Wu Qi. Khi các video tiếp tục thu hút thêm nhiều người theo dõi và hàng chục triệu lượt xem, chàng trai này bắt đầu kiếm tiền bằng cách thực hiện các chương trình khuyến mãi và bán sản phẩm trong các luồng trực tiếp.

Đến thời điểm hiện tại, tài khoản của Wu Qi có hơn 2 triệu người theo dõi, mang lại thu nhập hàng tháng hơn 20.000 nhân dân tệ (hơn 71 triệu đồng). Wu Qi còn lập khóa học cho các sinh viên thích sản xuất phim ngắn dựa trên những kinh nghiệm chỉnh sửa video của mình.

Wu Qi chỉ là một trong hàng nghìn người chuyên chỉnh sửa các video clip từ bộ phim ăn khách như Game of Thrones và tải lên trên các nền tảng video ngắn của Trung Quốc như Douyin hay Kuaishou.

Đây đã là con đường được chứng minh rất nhanh chóng để trở nên nổi tiếng và thu lợi nhuận – chọn những cảnh bắt mắt nhất hoặc tóm tắt lại các tình tiết hoàn chỉnh của phim trong vài phút để thu hút khán giả.

Một sinh viên đại học ở tỉnh Giang Tô, Liu Yiyi cho biết: “Các bộ phim và clip truyền hình được tóm tắt trên Douyin giúp tôi không phải xem toàn bộ chương trình, đặc biệt là những chương trình kéo dài”. Liu cũng cho biết dành ít nhất nửa giờ mỗi ngày để xem các đoạn clip này trên Douyin.

Tuy nhiên, sự phổ biến của những người như Wu Qi và những khán giả như Liu Yiyi lại làm đau đầu các đài truyền hình hay những nền tảng phát trực tuyến tại Trung Quốc. Đây là những đơn vị được trả tiền hậu hĩnh, đầu tư kinh phí khủng để tạo ra các bộ phim bom tấn hay chương trình truyền hình nhưng lại đang mất dần người xem.

Nhà phân tích cấp cao tại Morningstar, Chelsey Tam cho biết: “Có rất nhiều video được chỉnh sửa được sử dụng từ các nội dung trên, chẳng hạn như chỉnh sửa một bộ phim truyền hình thành các video ngắn. Và rõ ràng là người xem có thể xem những video ngắn đó miễn phí”.

Các nền tảng phát trực tuyến lớn của Trung Quốc là iQiyi, Youku và Tencent Video đang hợp lực để chỉ mặt các nền tảng video ngắn trục lợi từ vi phạm bản quyền. Những “ông lớn” này đã chỉ trích, cho rằng các đoạn clip ngắn do người dùng tạo ra, vốn dựa vào nội dung video độc quyền để thu hút người đăng ký, đang làm tổn hại đến hoạt động kinh doanh của họ.

Tại Hội nghị Truyền thanh và Video trên Internet Trung Quốc diễn ra gần đây, CEO iQiyi, Gong Yu cho biết bằng cách thêm vào nội dung không có giấy phép, những video này đang che đậy bản chất vi phạm bản quyền”.

Chủ tịch Youku, Fan Luyuan cho biết, cả 3 nền tảng là iQiyi, Youku và Tencent Video đều đang gặp những tình huống khó khăn .

“Khi nào chúng tôi có thể kiếm lợi nhuận? Đánh giá từ môi trường hiện tại, sẽ là ảo tưởng nếu nói rằng lợi nhuận có thể được đến sớm”, ông Fan Luyuan nói.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch Tencent Video, Sun Huaizhong đã ví các đoạn video ngắn như "thức ăn cho heo”, có nội dung thô tục, thấp kém và đang có tác động tiêu cực đến người dùng.

Lời chỉ trích của ông Sun Huaizhong đã dẫn đến sự phản đối gay gắt từ công ty ByteDance, chủ sỡ hữu TikTok, khi cho rằng những bình luận của Phó Chủ tịch Tencent là "cực kỳ kiêu ngạo và không công bằng".

Những lời phàn nàn từ các nền tảng phát trực tuyến phim và truyền hình lớn của Trung Quốc đến vào thời điểm đang ngày càng thua các ứng dụng video ngắn trong cuộc chiến giành sự chú ý của người dùng. Theo nghiên cứu được công bố bởi Guosen Securities hồi tháng 5/2020, có tới 45,1% trong số những người được khảo sát cho biết dành ít thời gian cho các nền tảng phát trực tuyến phim và truyền hình do thích các video ngắn hơn.

Xu hướng này cũng được phản ánh trong định giá của các công ty. Vốn hóa thị trường của iQiyi được niêm yết trên sàn Nasdaq là 11,2 tỉ USD vào ngày 9/6, chỉ bằng 1/4 của ứng dụng video ngắn Bilibili (cũng giao dịch tại Nasdaq và có vốn hóa 41,4 tỉ USD). Trong khi đó, Kuaishou niêm yết tại Hồng Kông với trị giá 107,6 tỉ USD.

Một số nhà phân tích cho rằng không công bằng khi đổ lỗi cho các clip do người dùng tạo cho hiệu suất kém của các nền tảng phát trực tuyến.

Giám đốc nghiên cứu cổ phiếu tại Daiwa Capital Markets, Carlton Lai cho biết: “Những vi phạm này chắc chắn không phải là lý do chính khiến họ không thể thu lợi nhuận. Các nền tảng này đã phải vật lộn để thu lợi nhuận từ rất lâu trước khi các ứng dụng video ngắn trở nên phổ biến”.

Thay vào đó, ông cho biết “các mô hình kinh doanh cố hữu và động lực thị trường cạnh tranh” của các nền tảng điện ảnh và truyền hình đã góp phần khiến họ thua lỗ. Ví dụ, chi phí sản xuất nội dung gốc cao sẽ làm giảm lợi nhuận và các chương trình đắt tiền chưa chắc đã đồng nghĩa với các chương trình “ăn khách”.

Bên cạnh đó, chính quyền Trung Quốc cũng “ra tay” trước sự phổ biến nhanh chóng nhưng lại dẫn đến vi phạm bản quyền nghiệm trọng này. Tháng 4/2021, Cục Bản quyền Quốc gia Trung Quốc cho biết sẽ tăng cường giám sát các hành vi vi phạm bản quyền và ra lệnh cho các nền tảng video ngắn xóa bất kỳ nội dung nào bị phát hiện là vi phạm các quy tắc bản quyền.

Được biết, động thái này được thực hiện sau lời kêu gọi công khai chống lại việc vi phạm bản quyền của các ứng dụng video ngắn từ hơn 70 công ty điện ảnh và truyền hình cũng như hơn 500 người trong ngành điện ảnh Trung Quốc.