Bộ Y tế hướng dẫn cách điều trị, phòng bệnh đậu mùa khỉ

Theo Bộ Y tế, đậu mùa khỉ (monkey pox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có khả năng gây dịch, do virus đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh có nguồn gốc từ châu Phi, lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn đường hô hấp, vật dụng của người bị nhiễm và lây truyền từ mẹ sang con.

Bệnh có các triệu chứng chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong.

Bệnh nhân thường trải qua 4 giai đoạn

Ủ bệnh: Từ 6 - 13 ngày (dao động từ 5 - 21 ngày). Người nhiễm không xuất hiện triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm.

Khởi phát: Từ 1 - 5 ngày với các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân, có thể kèm theo biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng, đau cơ. Đây cũng là giai đoạn virus có thể lây sang người khác.

Toàn phát: Đặc trưng với sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt từ 1 - 3 ngày. Các vết ban có thể gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, mắt, cơ quan sinh dục.

Vết ban thường tiến triển tuần tự từ dát (tổn thương có nền phẳng) đến sẩn (tổn thương cứng hơi nhô cao), sau đó thành mụn nước (tổn thương chứa đầy dịch trong), mụn mủ (tổn thương chứa đầy dịch vàng), đóng vảy khô, bong tróc và có thể để lại sẹo.

Kích thước tổn thương da trung bình từ 0,5 - 1cm. Số lượng tổn thương da trên một người có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Trường hợp nghiêm trọng các tổn thương có thể liên kết với nhau thành các mảng tổn thương da lớn.

Hồi phục: Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi. Người bệnh hết triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ nhưng không còn nguy cơ lây nhiễm.

Cũng theo hướng dẫn này, ở thể nhẹ, các triệu chứng thường hết sau 2-4 tuần. Các trường hợp mắc đậu mùa khỉ thể nặng thường là nhóm có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai, người cao tuổi, trẻ em, người mắc bệnh lý nền, suy giảm miễn dịch… Bệnh nhân có thể tử vong, thường từ tuần thứ 2 của bệnh. Người bệnh có thể gặp tình trạng nhiễm khuẩn da, với các biểu hiện sốt kéo dài, dịch nốt phỏng đục hoặc nốt phỏng bị vỡ chảy dịch đục.

Một số có thể bị viêm phổi (ho, tức ngực, khó thở), viêm não (ý thức suy giảm, co giật, lú lẫn, hôn mê), nhiễm khuẩn huyết (sốt kéo dài, tổn thương các cơ quan phủ tạng).

Cách chẩn đoán

Bệnh nhân được cho là ca bệnh nghi ngờ nếu có một trong các yếu tố dịch tễ sau: Trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc trường hợp bệnh có thể (cả tiếp xúc vật lý trực tiếp hay qua vật dụng); có tiền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng.

Ngoài ra, ca bệnh nghi ngờ có bệnh cảnh lâm sàng nghi bệnh đậu mùa khỉ. Ca bệnh xác định là trường hợp có kết quả xét nghiệm sinh học phân tử dương tính với virus đậu mùa khỉ. Dựa trên triệu chứng sốt, phát ban và hạch to, cần chẩn đoán phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh đậu mùa, thuỷ đậu, herpes lan tỏa và tay chân miệng.

Phương pháp điều trị và phòng bệnh

Bộ Y tế nêu rõ, các ca bệnh nghi ngờ/xác định cần được giám sát và cách ly; điều trị triệu chứng là chủ yếu; đảm bảo dinh dưỡng, cân bằng điện giải và hỗ trợ tâm lý; sử dụng thuốc điều trị đặc hiệu ở những trường hợp nặng và cơ địa đặc biệt theo khuyến cáo của WHO và các quy định của Việt Nam; theo dõi, phát hiện và xử lý kịp thời tình trạng nặng, biến chứng.

Trong đó, với thể nhẹ, người bệnh chủ yếu điều trị triệu chứng như hạ sốt, giảm đau; chăm sóc tổn thương da, mắt, miệng; đảm bảo dinh dưỡng; theo dõi và phát hiện sớm các biến chứng nếu có; đồng thời phòng và kiểm soát nhiễm khuẩn.

Ở thể nặng, bệnh nhân cần được điều trị ở buồng cách ly tại khoa hồi sức, điều trị biến chứng (nếu có) theo phác đồ đã ban hành.

Thuốc điều trị đặc hiệu đậu mùa khỉ được chỉ định cho trường hợp biến chứng nặng, bị suy giảm miễn dịch, trẻ em (đặc biệt là dưới 8 tuổi), phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, những người có bệnh cấp tính tiến triển.

Để được xuất viện, người bệnh phải cách ly tối thiểu 14 ngày và hết các triệu chứng lâm sàng (không xuất hiện tổn thương mới tối thiểu 48 giờ, tổn thương cũ đã đóng vảy).

Các biện pháp phòng tránh lây nhiễm

- Tránh tiếp xúc với người, động vật có thể bị bệnh.

- Tránh tiếp xúc với vật dụng, bề mặt có nguy cơ nhiễm virus đậu mùa khỉ như khăn trải giường, quần áo.

- Cách ly, điều trị người bệnh tại cơ sở y tế.

- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và các dung dịch sát khuẩn thông thường sau khi tiếp xúc với người, động vật nghi ngờ nhiễm bệnh.

- Sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân khi chăm sóc người bệnh.

- Đánh giá nguy cơ phơi nhiễm theo quy định để có biện pháp xử trí phù hợp.