Xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc: Phục hồi nhanh nhưng... thất thường

Xuất khẩu cá tra, cua ghẹ tăng đột biến

Ngày 18/3, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, từ đầu năm 2022 đến nay, xuất khẩu thuỷ sản sang Trung Quốc hồi phục mạnh mẽ sau khi giảm 17% trong năm 2021, chủ yếu do chính sách “Zero Covid”.

Trong đó, xuất khẩu thuỷ sản sang Trung Quốc và Hồng Kông trong tháng 1 tăng 56%, bước sang tháng 2 vượt trội hơn với mức tăng trưởng 138% so với cùng kỳ năm trước.

Tính chung 2 tháng đầu năm, xuất khẩu thuỷ sản sang Trung Quốc lục địa tăng gấp hơn 2 lần so với cùng kỳ, đạt 145 triệu USD, chiếm 85%. Xuất khẩu thuỷ sản sang Hồng Kông tăng 46% đạt 25 triệu USD, chiếm 15%.

Đặc biệt, các đơn hàng các sản phẩm cá tra, cua ghẹ, mực, bạch tuộc của Việt Nam tại Trung Quốc lục địa và Hồng Kông đều tăng mạnh, lần lượt 240%, 198% và 146%.

Riêng với cá ngừ, chỉ tiêu thụ mạnh tại Hồng Kông, với mức tăng trưởng 56%, trong khi Trung Quốc gần như không có đơn hàng nào với cá ngừ Việt Nam trong 2 tháng đầu năm.

Tuy tăng trưởng khiêm tốn hơn các mặt hàng khác, nhưng tôm vẫn chiếm tỷ trọng cao 23,4% trong tổng xuất khẩu thuỷ sản sang khối thị trường này, với gần 40 triệu USD, tăng 13%. Trong đó, Trung Quốc lục địa tiêu thụ tôm Việt Nam với trị giá gần 28 triệu USD, còn lại xuất khẩu tôm sang Hồng Kông đạt 12 triệu USD.

Thị trường lớn nhiều thách thức

Trung Quốc năm qua với chính sách nhập khẩu thất thường đã tạo ra thách thức với các nhà cung ứng. Không chỉ Việt Nam, một số nguồn cung thủy sản lớn khác như Nga, Ấn Độ, Na Uy cũng gặp trở ngại lớn do các biện pháp kiểm soát hàng thực phẩm nhập khẩu chặt chẽ quá mức cần thiết nhằm phòng tránh virus Covid-19.

Mới đây, Cục quản lý chất lượng nông lâm sản và thuỷ sản (Nafiqad) đã có công văn gửi doanh nghiệp thuỷ sản về tình trạng 3 tháng đầu năm nay, số lô hàng thuỷ sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị cơ quan thẩm quyền quốc gia này cảnh báo phát hiện virus SARS-CoV-2 tăng mạnh.

Nếu không kịp thời có biện pháp kiểm soát, ngăn chặn hiệu quả thì việc số lô hàng thủy sản bị cảnh báo phát hiện Covid-19 và trả về nhiều sẽ gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp và ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm thuỷ sản Việt Nam.

Trung Quốc có lợi thế là nhu cầu nội địa lớn nên trở thành khách hàng lớn nhất cho tôm nuôi từ Ấn Độ, Eucador, tôm biển từ Argentina. Nguồn cung tôm giá rẻ vào nước này tăng mạnh cộng với tác động Covid-19 lên tiểu ngạch khiến việc cung ứng tôm sú cỡ lớn của Việt Nam giảm sút.

Hiện nay, Việt Nam vẫn là 1 trong 3 thị trường cung cấp sản phẩm cá thịt trắng hàng đầu cho Trung Quốc - Hồng Kông. Trong đó, Việt Nam là nhà cung cấp cá tra đông lạnh duy nhất tại Trung Quốc.

Cho tới nay, các nhà nhập khẩu Trung Quốc đang đầu tư, thăm dò nhiều thị trường nguồn cung cá tra ở Đông Nam Á (ngoài Việt Nam) do nhu cầu nhập khẩu của nước này cuối năm và dự báo trong năm 2022 tăng mạnh. Nguồn cá nước ngọt khan hiếm trầm trọng nên cuối năm 2021 nước này phải mở cửa trở lại cho cá tra Việt Nam.

Trung Quốc là thị trường có nhu cầu tiêu thụ mạnh thủy sản. Tốc độ đô thị hóa nhanh ngày càng làm tăng tiêu thụ thủy sản tại nước này. Tuy nhiên, Trung Quốc thay đổi thường xuyên những quy định về nhập khẩu. Doanh nghiệp cần tuân thủ đầy đủ các quy định mới về xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc, tăng cường tìm hiểu nhu cầu của từng phân khúc thị trường tại Trung Quốc, nghiên cứu mẫu mã, bao bì, nhãn mác.

Năm 2021, Hải quan Trung Quốc đã ban hành quy định về đăng ký và quản lý doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nhập khẩu nước ngoài (Lệnh 248) và Biện pháp quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu (Lệnh 249) có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.

Theo đó, Trung Quốc gia tăng các quy định kiểm soát gồm nâng cao tỷ lệ lấy mẫu giám sát thực phẩm nhập khẩu tương ứng; nộp báo cáo kiểm nghiệm theo lô hoặc tăng cường đình chỉ, tạm dừng hoặc cấm đối với doanh nghiệp nếu vi phạm an toàn thực phẩm hoặc cả đối với hoạt động đánh giá rủi ro thực hiện bởi các cơ quan Nhà nước.

Đặc biệt, theo Lệnh 248, Trung Quốc yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất nước ngoài phải đăng ký khi xuất khẩu 18 nhóm thực phẩm vào thị trường Trung Quốc, trong đó có sản phẩm thủy sản.

Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp thủy sản cũng gặp phải những vướng mắc tương tự khi đăng ký mã số hàng hóa sang Trung Quốc vì ngôn ngữ, hệ thống đăng ký của quốc gia này khác biệt, khá phức tạp.